Madaxweynaha Iran ayaa booqasho naadir ah uga billaabatay Afrika, iyadoo dalkiisa, oo ay saaran tahay cunaqabatayn dhaqaale uu doonayo inuu sii qoto dheereeyo iskaashiga adduunka.
Booqashada Madaxweyne Ebrahim Raisi ee Kenya Arbacada ayaa ah tii ugu horeysay ee Qaaradda Afrika uu ku tago Hogaamiye Iiraani ah in ka badan toban sano. Sidoo kale, waxaa la filayaa inuu booqdo dalalka Uganda iyo Zimbabwe oo uu kula kulmo madaxweynayaasha dalkaas.
Afrika waa qaarad fursado iyo goob weyn oo muhiim u ah wax soo saarka Iran: ayuu Raisi u sheegay suxufiyiinta.
Hogaamiyaha Iran ayaa si gaar ah u xusay kheyraadka macdanta Afrika iyo khibrada Iran laakiin shantii heshiis ee is-afgaradka ahaa ee Arbacadii ay saxiixeen Jamhuuriyadda Islaamiga ah iyo Kenya ayaa u muuqday mid aan midkoodna ka hadlin. Taa beddelkeeda, waxay ka hadleen macluumaadka, isgaarsiinta iyo tignoolajiyada; kalluumeysiga; caafimaadka xoolaha iyo wax soo saarka xoolaha iyo horumarinta maalgashiga.
Madaxweynaha Kenya William Ruto ayaa ku tilmaamay Iran “saaxiibka istiraatijiyadeed ee muhiimka ah” iyo “qalabka hal-abuurka caalamiga ah”. Waxa uu muujiyay xiisaha uu u qabo balaadhinta wax soo saarka beeraha ee Kenya ee loo dhoofiyo Iran iyo baetamaha Aasiya.
Iran waxa ay sidoo kale doonaysaa in ay warshad lagu farsameeyo baabuurta Iran ay ka dhisto magaalada Mombasa ee dalka Kenya, ayuu yiri Ruto.
Booqashada Raisi ee Afrika waxaa loola jeedaa “kor u qaadida dublamaasiyadda dhaqaalaha, xoojinta xiriirka siyaasadeed ee dalalka saaxiibada ah, iyo kala duwanaanshaha meelaha loo dhoofiyo,” wasaaradda arrimaha dibadda ee Iran ayaa bayaan ku sheegtay markii uu yimid.
Bishii hore, hogaamiyaha Iran ayaa booqashadiisii ugu horeysay ku tagay Latin America, isagoo ku hakaday Venezuela, Cuba iyo Nicaragua.
Bishii Maarso, Iran iyo Sacuudi Carabiya waxay ku heshiiyeen inay dib u soo ceshadaan xiriirkooda diblomaasiyadeed ee horumar weyn oo diblomaasiyadeed.
Iran ayaan weli maare u helin khilaafka kala dhaxeeya wadamada reer galbeedka ee ku saabsan barnaamijkeeda Nukliyeerka, kaasoo horumaro waaweyn sameeyay shantii sano ee la soo dhaafay.
Madaxweyne Donald Trump ayaa dalkiisa ka saaray heshiis caalami ah oo xaddiday. Trump ayaa sidoo kale dib u soo celiyay cunaqabateyntii saarneyd Iran oo gacan ka geysatay dhibaato dhaqaale oo daran.
Mareykanka ayaa bishii hore Iran ku eedeeyay in ay Ruushka siisay agab ay ku dhistaan warshad soo saarta diyaaradaha aan duuliyaha laheyn ee Drones-ka xilli Moscow ay raadineyso hub ay ku weerarto Ukraine. Iran ayaa sheegtay in ka hor inta uusan dagaalku bilaabmin ay siisay Ruushka diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee Drones-ka balse aysan dhicin tan iyo xilligaas.
Kenya waa xudunta dhaqaalaha Bariga Afrika iyo xulafada Mareykanka, iyadoo madaxweyne Joe Biden xaaskiisa, Jill, ay booqatay dalka horaantii sanadkan. Sannadkii hore, Maraykanka iyo Kenya waxay saxiixeen heshiis is-afgarad ah oo ku saabsan “iskaashi istaraatiijiyadeed ee nukliyeerka rayidka.” Kenya ayaa muujisay inay danaynayso inay tamarta Nukliyeerka u isticmaasho wax soo saarka tamarta.
Intii uu xilka hayay Ruto, Kenya waxa ay la daalaa dhacaysay deymo iyo sare u kac ku yimid maciishada, iyadoo ay maanta dibad baxyo kale ka dhaceen caasimadda Nairobi iyo meelo kale.
Faahfaahin yar ayaa laga bixiyay socdaalka hogaamiyaha Iran ee Uganda iyo Zimbabwe.
Madaxweynaha Uganda Yoweri Museveni, oo ah xulafada Mareykanka ee dhanka ammaanka, ayaa horay u sheegay inay taageersan yihiin barnaamijka Nukliyeerka ee Iran. Intii lagu guda jiray booqashadii 2010 ee madaxweynihii hore ee Iran, Mahmoud Ahmadinejad, Museveni waxa uu sheegay in dhammaan dalalka madax-bannaani ay xaq u leeyihiin inay sii wadaan barnaamijyada nukliyeerka ee nabdoon xitaa isagoo ku booriyay in la cirib tiro dhammaan hubka nukliyeerka.
Uganda waxa ay isku dayaysaa in ay samayso warshad tamarta Nukliyeerka ah oo ay maamulku sheegeen in ay sanadkan 2031 ka dhalin doonto koronto. .
Zimbabwe, sida Iran, waxaa saaran cunaqabatayn Mareykanka. Wafdi heer wasiir ah oo ka socda Zimbabwe ayaa booqday Tehraan horraantii sanadkan waxayna ku heshiiyeen inay sii xoojiyaan iskaashiga dhinacyada ay ka midka yihiin ganacsiga batroolka.
