Sanadkii 2005, Nairobi oo xilligaa fadhi u ahayd Baarlamaankii KMG ahaa ee Dawladda Federaalka, ayey Xildhibaannadii kuraasta isla dhaceen kadib markii ay isku khilaafeen in Soomaaliya la geeyo ciidan ka socda dalalka safka hore, waxaa xilligaa si gaar ah loo diiddaanaa Itoobiya. 17 sano ka dib dawladihii safka hore ayaa maanta Muqdisho ku shiraya, iyagoo gurmad ciidan iyo guluf colaadeed looga rabo dagaalka argagexisada Al-Shabaab ka dhanka ah.
Xilliga kuraasta la isla dhacayo dooddu waxay ahayd derisku dano toos ah oo afsaar ah ayey dalkeena ka leeyihiin, sidaas darteed laguma kalsoonaan karo, halka doodda deriska ay ahayd in halista amni darrida Soomaaliya ay iyaga toos u taabanayso, waxayse ku dhamaatay in safka hore laga reebo oo Uganda, Burundi iyo Sierra Leone la keeno.
Sanadkii 2006, markii ay guuldaraysteen wadahaladii Midowgii Maxkamadaha iyo Dawladdii KMG ahayd, saraakiil ka tirsan Maxkamadaha ay farriimo hanjabaad ah Itoobiya warbaahinta u mariyay, durba Itoobiya hadalkii bay la booday, waxayna ku marmarsiyootay in halistii amni ay durba dig soo tiri, iyadoo taageero caalami ah wadata ayey cagta marisay Maxkamadihii.
Sanadkii 2017 markii la aasaasay Isbahaysigii dib u xoraynta Soomaaliya, kooxda Al-Shabaab ayaa gooni isku taagtay, kadib weerarro iyo afduub ay gudaha iyo xadka Kenya ka gaysteen, Kenya oo iyaduna ku doodaysa in ay Soomaaliya halis amni kaga imaanayso ayaa sanadkii 2011 gudaha u soo gashay waddanka.
Dawladihii xilka iskaga danbeeyey ayaa Kenya iyo Itoobiya u oggolaaday in ay AMISOM ka mid noqdaan, Jabuutina way ku soo biirtay, maadaama aysan ka maqnaan karin, mar haddii dawlidihii kale ay Soomaaliya galeen.
Maraykan oo hor kacayey taageerada caalamiga iyo Itoobiya oo hawlgalka gudaha wadday, labaduba ma inkirsana in faragelintii iyo duullaankii Itoobiya uu qayb wayn ku lahaa soo ifbaxa iyo kobaca kooxda Al-Shabaab.
Dhinac waa ka ayaan dari in dawladihii aan la tartami lahayn, kulana loollami lahayn hoggaanka Geeska Afrika ay maanta gurmad ciidan inoo yihiin, Soomaali waxay ku maahmaahdaa “Lax waliba shillinkii ay is dhigtaa lagu gawracaa”!!
Dhinaca kale, yididdiilo ayaa ka muuqata maadaama shirka Muqdisho ka dhacaya ay dawladda Soomaaliyeed hoggaankiisa leedahay, ciidanka Soomaaliya uu dagaalka argagexisada ka dhanka ah hormuud u yahay, waxaase aragti, istiraatiijiyad iyo xeeladba u bahaan maaraynta is diiddada faragelintii shalay argagexisada keentay iyo taageerada looga rabo in lagu ciribtiro.
Taasi waa jebinta qandhada cudurka oo ah sidii aan isaga dulqaadi lahayn argagexisada arxan laawayaasha ah ee ina baday in aan ajnabi asaageen ah maciinsano?.
Waxaanse is moogaysiin iyo dhalanteed lagu dhaafi karin in aan dhab uga wada hadalno sababaha keenay cudurka asaageen naga reebay? Sideen qabyaaladda, gobolaysiga, kooxaysiga, musuqa, eexda, qof jecylasiga iyo danaysiga shakhsiga ah uga bixi karnaa ama u dhimi karnaa?
Wadajirna ugu duubannaa ka shaqaynta danta guud, saraynta sharciga iyo dhismaha dawlad loo siman yahay oo xaqsoor ku dhisan, taasoo ilaalisa xuquuqda muwaadinka, iyo danta qaranka.
Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame
Ergayga gaarka ah ee Madaxweynaha u qaabilsan gurmadka abaaraha
