Madaxa bini’aadantinimada ee Qaramada Midoobay ayaa saadaaliyay Talaadadii in ugu yaraan 1 bilyan oo doolar si deg deg ah loogu baahan yahay si looga hortago macluusha Soomaaliya bilaha soo socda iyo horaanta sanadka soo socda markaasoo la filayo in laba xilli oo kale oo qalalan ay sii kordhiyaan abaarta taariikhiga ah ee ku dhufatay dalka Geeska Afrika.
Martin Griffiths ayaa isagoo ku sugan magaalada Muqdisho ee caasimadda Soomaaliya ku sheegay warbixin cusub oo ay soo saareen guddiga madaxa banaan ee khubarada ah in Soomaaliya ay macluul ka dhici doonto inta u dhaxeysa bilaha October iyo December
Xoghaye hoosaadka guud ee arrimaha bini’aadantinimada ayaa u sheegay wariyaasha Qaramada Midoobay in in ka badan $1 bilyan oo lacag cusub loo baahan yahay marka lagu daro racfaanka Qaramada” ayuu yiri, isaga oo uga mahadcelinaya Hay’adda Maraykanka ee Horumarinta Caalamiga ah, oo ku dhawaaqday $476 milyan oo deeq gargaar bini’aadantinimo iyo horumarineed ah bishii Luulyo.
Shabakadda Nidaamyada Digniinaha Hore ee Macluusha, oo ay abuurtay USAID, ayaa warbixin ay soo saartay Isniintii ku sheegtay in la saadaalinayo in dhammaadka sanadkan ay macluusha ka dillaaci karto saddex degaan oo ka tirsan gobolka Baay ee Koonfur-bari Soomaaliya, oo ay ku jirto Baydhabo oo aan lahayn gargaar bini’aadannimo oo degdeg ah.
Ilaa 7.1 milyan oo qof oo ku nool guud ahaan Soomaaliya ayaa u baahan gargaar degdeg ah si loo daweeyo loogana hortago nafaqo-xumada ba’an iyo in la yareeyo tirada sii socota ee dhimashada la xiriirta gaajada, sida lagu sheegay falanqayn ay dhawaan samaysay Qaybta Sugnaanta Cunnada ee Isku-dhafan ama IPC, oo shabakadu adeegsatay si ay u qeexdo darnaanta cunno yarida.
Gobolka Geeska Afrika ayaa markii ugu horreysay muddo nus qarni ah lagu arkay baaqashada afar xilli roobaad oo toos ah, taasoo khatar gelisey dad lagu qiyaasay 20 milyan oo qof oo ku nool mid ka mid ah gobollada ugu faqiirsan uguna qalalaasaha badan adduunka.
Griffiths ayaa sheegay in khubarada saadaasha hawada ay saadaaliyeen suurtagalnimada xilli roobaadkii shanaad ee dhicisoobay laga bilaabo Oktoobar ilaa Disembar, iyo xilli roobaadkii lixaad ee dhicisoobay laga bilaabo Jannaayo ilaa Maarso sanadka soo socda ayaa sidoo kale suurtagal ah.
“Tani weligeed hore ugamay dhicin Soomaaliya,” ayuu yidhi. “Tani waa mid aan horay loo arag.”
“Waxaan garaacnay durbaanka oo aan guranaynay geedaha isku daynay inaan helno taageero caalami ah oo ku saabsan dareenka, rajada, iyo suurtagalnimada iyo cabsida macaluusha ee Geeska Afrika – “Griffiths ayaa yidhi.
Waxa uu sheegay in Hay’adda Cunnada Adduunka ee Qaramada Midoobay ay dhawaanahan gargaar siinaysay illaa 5.3 milyan oo Soomaali ah, taasoo ah “wax badan, balse way ka sii dari doontaa haddii macaluul timaado.” Waxa uu sheegay in 98% ka mid ah gargaarka lagu bixiyo lacag caddaan ah oo telefoonnada loo qaybiyo.
Laakiin kumannaan badan ayaan helin gargaar, qoysas gaajaysan oo Soomaaliya jooga ayaa maalmo ama toddobaadyo ku soo qulqulayay dhul oomane ah iyagoo raadinaya gargaar.
Griffiths wuxuu sheegay in caqabadda ugu weyn ay tahay in dadka la caawiyo ka hor inta aysan ka guurin guryahooda, si looga fogaado barakac ballaaran.
Dad badan oo Soomaali ah ayaa dhaqdaan xoolo, taasoo fure u ah noolashadooda, balse wuxuu sheegay in saddex milyan oo neef ay ku dhinteen ama la gowracay roob la’aanta awgeed.
“Abaarta joogtada ah, guuldarada sii socota ee xilliyada roobaadka, waxay la macno tahay in hab nololeedka jiilka uu khatar ku jiro,” Griffiths ayaa yidhi.
Waxa uu sheegay in beesha caalamka looga baahan yahay in ay Soomaalida ka caawiyaan sidii ay u heli lahaayeen qaab kale oo ay ku noolaadaan oo ay nolol maalmeedkooda u helaan, taas oo u baahan dhaqaale horumarineed iyo dhaqaale lagu yareeyo saameynta isbedelka cimilada.
Griffiths, oo ah diblumaasi British ah, ayaa sheegay in dagaalka Ukraine uu saameyn ku yeeshay gargaarka bini’aadantinimo, iyadoo baaqyada bini’aadantinimo ee Qaramada Midoobay ee adduunka ay heleen qiyaastii 30% lacagta loo baahan yahay celcelis ahaan.
