Xafladuhu waa isku imaatin bulsho oo loogu debaal-dego dhacdo markaa taagan ama mid horey u dhacday oo dib loo xusayo, sidoo kale waa goobo laga yaabo inay ku kulmaan dad waqti badan ismoogaa markaana ay fursan u helaan inay isku xog wareystaan madasha.
xafladaha aan ka qeyb galmo waxaa ka mid ah Aroosyada, qalin-jebinta, soo dhaweynta, xafladaha xisbiyada, kuwa abaalmarinta, dalacsiinta, meherka, Caleemo saarka ‘Madaxweyne ama Ugaas’ xafladaha debaal-dagyada sanad guurada sida marka uu qofku dhashay ama kuwa xurnimadda iyo qaarkale. balse ma ogtahay akhristoow inay jiraan labo Caqabad oo ay ka siman yihiin dhamaan xafladaheenna. Bal qiyaas ka hor inta aanan qalinka ku qeexin!
Caqabadda koobaad waa isdhegeysi la’aanta
Dadka Soomaaliyeed waxay lacago badan uga baxaan marka ay dhiganayaan xafladaha isku imaatinka ee aan qabano balse ma isweydiiney dadka nagala soo qeyb gala ma dhuuxaan waxyaabaha laga dhaho ama ka dhaca dhacda?
Jawaabta halkan ayay kaaga soo dhex-baxaysaa, xafladda waxaan u kireynaa hool qaali ah, waxaan ku bixinaa dadaal, Doolar iyo waqti, waxaa lagu casuumaa dad tiradoodu aysan yareyn oo loo arko markaas inay mudan yihiin ka hadalka goobtaa ama dhegeysiga waxa meesha laga sheegayo, balse dadka intooda badan markii ay goobta tagaan waxay iskula jeestaan sheeko iyagoo ka mashquula ujeedadii halkaa loogu ballamiyey. Tusaale waxaa dhici karta labo qof oo walaalo ah oo sanado badan guri iskula noolaa in lagu casuumo xaflad, markaa ay si wanaagsan u soo lebistaan iyagoo lacag badan kusoo raaca gaadiidka ay meesha ku imaanayaan, markii ay soo gaaraan goobtii ay xafladu ka dhacaysay ayay sheeko kala guraan ama ay ku mashquulaan sawir iyo waxyaabo kale, waxaana halkaa ku dhaafa ujeedadii goobta loogu casuumay ama hadafkii ay u yimideen, waxaa dhici karto mararka qaar inay sheekadu la tagto kadibna ay ku soo baraarugaan sacab ama qosol hal mar si qabsaday markaa ay weydiiyaan dadka garabkooda fadhiya waxa lagu qoslay ama loo sacbiyey. waxaa ku arkeysaa kaamirooyinka lagu duubay xafladaha shaqsiyaad howlo kale ka dhex wada goobta ama dhinac sheeko ugu leexday iyagoo aan weli gaarin ujeedadii ay goobta u yimideen’ aan su’aal ku weydiiyee arqistoow soo arrintan kuma arkin xafladaha aad ka qeyb gasho?
 Midda labaad Waqtiga ballanta oo dib u dhaca
kulan kasto oo ay dad Soomaaliyeed iskugu yimaadaan hadalka ugu horeyo ee lagu furo waa raali galin ah ‘waqtigii aan ugu tala galnay in aan bilowno waan ka dib dhacnay hanalaga raali ahaado ama aan si kale u dhehee ‘dadka waqtiga dheer inoo fadhiyey waxaan ka raalli galineynaa dib u dhaca naqabsaday’. waxaa astaan ama hal-qabsi noo noqotay waqtiga lagu ballamiyo saacad ayaa dib looga dhacaa, oo la macno ah saacaddii lagu ballamiyey midda ka dambeyso tag. waa dardaaranka inta badan ay dadku kuu sheegayaan marka aad wargeliso in aad ballan leedahay. waa dhaqan rogan oo ku faafay dhaxdeenna.
Tusaale ahaan xafladdii ugu dambeyse ee aan ka qeyb galay waxay aheyd xaflad aflixid arday, waxaa la i soo gaarsiiyay warqaddii casuumaadda ‘Invitation’ oo ay ku qoran tahay 8:00am inay bilaabaneyso howlsha meesha loo tagayo balse waxaa labilaabay 10:19am iyadoo weli dadkii la filayey inay meesha ka hadlaan qaarkood ay maqanyihiin.
Waxaan si cad ugu xad-gudubnay diinteenna oo meel weyn ka istaagtay illaalinta ballamaha. dabeecad ayaana ka dhiganey dhaqankan.
Taladeyda ugu dambeysa Â
Aan labo dhinac u kala qaado taladeyda: gar-wadeenada xafladaha, maadaama aan dhaqaale badan ku bixino xafladaha waxaa muhiim ah in aan ogaano dadka noo imaanaya dhaqankooda iyo sida ay ugu wanaagsan yihiin dhegeysiga iyo dhugashada waxa goobta ka socda sidoo kale waxaa muhiim ah in la bilaabo waqtiga aad qorsheysatey inay howshaada kuu hirgasho adigoon  sugin cid maqan haddii markaa uusan jirin cudur daar la qaadan karo iyo midda ugu muhiimsan oo aan anigu sameyn lahaa oo ah in qof kamid ah dadka meesha fadhiya la weydiiyo dhacda goobta ka dhacday si dadka kale ay dareen kooda ugu soo jeediyaan howsha meesha ka socota iyagoo iska illaalinaya su’aalaha.
Dhinaca kale, dadka martida ah ee kasoo qeyb gala; waqtigu waa qaali wax lagu badasho majiraan sidaa darteed maadaama aad goobta timid waa muhiim in ugu yaraan aad hal eray faa’iido, waxaa goobta ka hadla dad laga yaabo inay kaa waayo-aragsan yihiin, kaa cilmi badan yihiin, ama kaa dal aqoon badanyihiin sidaa awgeed kalmad kasto oo la sheego adiga cilmi iyo caqli ayay kuu tahay hal eray oo cilmi ah ayaa kaaga wanaagsan hadalada maalaa yacniga ah.
Qore: Ali Abdulle Hilowle
Kala xiriir: farriin-danabeed; calikaafi9@gmail.com ama twitter: @Alihilowle8
Xafiiska Shabakada Allbanaadir.com
Muqdisho-Somalia
Allbanaadir@live.com
